اگر برخی از حشرات می توانند جهان را نجات دهند، حشرات دیگری نیز هستند که تمام تلاش خود را می کنند تا زندگی را بر روی زمین پیچیده کنند. در میان آنها این جایزه شاید به ساس ها تعلق یابد که بعد از گذشت چندین دهه غیبت، به خانه های انسان ها، هتل ها و اماکن عمومی بازگشته اند تا ما را به طور جدی آزار دهند.
این حشرات کوچک و بی پروا، در مورد محل استقرار خود چندان وسواسی نیستند؛ سوئیت ها و بیمارستان های لوکس، اماکن عمومی و محله های بالای شهر، همه از نظر ساس ها به یک اندازه جذاب هستند. با توجه به این که ساس ها دوست دارند در جایی که بیشترین اجتماعات انسانی وجود دارد حضور داشته باشند، با این حال، آنها شهر را بر روستا ترجیح می دهند.
پس چه دلایلی در برگشتن ساس ها تأثیرگذار بوده و چرا آنها تا این اندازه در تولیدمثل و حیات موفق هستند؟ چه راه حل هایی برای خلاص شدن از شر ساس ها وجود دارد؟ و فراتر از ترس و وحشت های ما، تأثیر واقعی این حشرات کوچک چیست؟
به نظر می رسد بهترین راه خلاصی از ساس، ریشه کنی ساس ها بر اساس رفتارشناسی آن ها باشد.
ساس ها به دنبال چه چیزی هستند؟
گونه ای از ساس ها با نام سیمکس لکتولاریس حشره کوچکی است و عموماً 6 میلی متر طول دارد. این گونه منحصراً از خون انسان تغذیه می کند و از قابلیت های حسی فوق العاده ای برخوردار است که به آن اجازه می دهد طعمه خود را حتی در تاریکی کامل هم تشخیص دهد.
زیست شناسی این حشره نقش آن را به عنوان یک انگل خارجی آشکار می کند: باروری زیاد (یک ساس ماده می تواند به تنهایی 500 تخم بگذارد)، توانایی مقاومت در برابر کمبودها و شرایط سخت (می تواند سه ماه یا بیشتر بدون غذا زنده بماند) و تحرک زیاد. در حالی که ساس ها بال های خود را مدت ها پیش از دست داده اند، در حال حاضر کاملاً قابلیت این را دارند که توسط میزبان و وسایل آنها مثل لباس، مبلمان، چمدان و موارد دیگر جابجا شوند.
یکی دیگر از ویژگی های ساس ها که در موفقیت آنها نقش دارد، شیوه تولید مثل آنها است؛ نرها اسپرم خود را مستقیماً با استفاده از ارگانی شبیه به سرنگ، به شکم ماده ها تزریق می کنند؛ فرایندی که به لقاح آسیب زا مشهور است.
ساس ها دارای اکولوژی شیمیایی مؤثری هستند؛ از جمله، بویی که انسان می تواند آن را حس کند. وعده های غذایی خون برای بزرگسالان، جهت تخم گذاری و همچنین برای لاروها برای تکمیل رشد آنها لازم است. نیش حشرات و بزاق آنها خارش و حساسیت و همچنین فوبیای اجتماعی و حتی ترس را به دنبال دارد. اما مطمئن باشید حتی در آلوده ترین حالت ممکن، اندازه کوچک ساس به معنای این است که آنها مقدار کمی از خون بدنتان را می مکند؛ حتی اگر ساس باعث رنجش ما شود، کمترین خطری درباره کم خونی وجود ندارد.
به دلیل همراهی دیرینه ساس با انسان، ساس یکی از حشراتی است که بیشترین گستردگی را در جهان دارا است. آنها می توانند در عرض های جغرافیایی قطبی، ارتفاعات زیاد، بیابان ها و هر جای دیگری زندگی کنند. در مناطق گرمسیری، گونه دوم از ساس با عنوان سیمکس همیپتروس تکثیر می شود که اکنون نیز در اروپا (در جنوب فرانسه) وجود دارد. روش زندگی این گونه و میل و علاقه آن به خون انسان مشابه گونه قبلی است.
اما چرا این ساس های مزاحم تا این اندازه به میزبان های انسانی علاقمند هستند؟ بخشی از خانواده سیمیسدا، از ساس ها، هماتوفاگوس نام دارند که به معنای خونخوار است. یعنی حشره ای که تنها به لطف میزبان خونگرم می تواند زنده بماند. برخی هم فقط از خون خفاش ها یا پرندگان تغذیه می کنند. دو گونه سیمکس همیپتروس و سیمکس لکتولاریس منحصراً به میزبان انسانی علاقه دارند.
کلیه ساس ها مجهز به دهان هایی هستند که برای گزش میزبان خود و متناسب با پوشش میزبان (پوست، خز یا پر) تغییر و تکامل یافته اند. تمام گونه های این خانواده (که حدود صد گونه در جهان است) با هزینه میزبان خود زندگی می کنند و در لانه ها یا زیستگاه های خاص مانند غارها از آنها تغذیه می کنند.
اکنون باید تغییرات آب و هوایی در شیوع ساس ها مد نظر قرار گیرد. ده ها هزار سال پیش، اولین جمعیت مدرن بشریت باید با چندین یخبندان مقابله می کرد. در گذشته با توجه به آب و هوای سرد در مناطق معتدل، انسان در صورت امکان خود را در غارها پناه می داد. متأسفانه، سیمیسیدا و انگل های دیگر نیز در آنجا زندگی می کردند و از وجود پرندگان، خفاش ها و دیگر پستانداران خونگرم بهره می بردند. تصور می شود که ساس ها در این مدت علاقه وافری به انسان و خون او پیدا کردند. آنها سپس در هنگام مهاجرت انسان ها به سمت مناطق گرمسیری، توسط انسان به آن مناطق حمل شدند و در آنجا بومی شدند.
این موضوع گرچه هنوز به صورت فرضیه است، اما با استفاده از شواهد حاصل از تجزیه و تحلیل ژنتیکی دو گونه از اجداد ساس ها، حمایت می شود: یکی از این گونه ها از خفاش و دیگری از انسان تغذیه می کند. همچنین شواهد باستان شناسی از وجود سیمیسدا در سکونتگاه های اولیه انسان ها خبر می دهد. و براساس شواهد تاریخی، اولین سیمیسیدا در کهرباهای برمه یافت شده و قدمتی حدود 99 میلیون سال داشته و دارای بال بوده است. این تاریخچه نسبی طولانی شاید فقط نشانگر شروع حیات این گونه است و در آن زمان، سازگاری عوامل بیماری زا برای سود بردن از این حشره جدید به عنوان ناقل، وجود نداشته است.
در حالی که نیش ساس ناخوشایند است ولی خطرناک نیست. اما مشکل اساسی این است که اگر باکتری ها و ویروس هایی که برای انسان خطر دارند بتوانند از طریق گزش های ساس منتقل شوند، در آینده چه اتفاقی برای ما انسان ها خواهد افتاد؟
دلیل بازگشت ساس ها چه بوده است؟
در حالی که ساس ها هزاران سال همراه انسان ها بوده و از خون او تغذیه و زندگی می کرده اند اما از آغاز دهه 1950 با بهبود شرایط زندگی و استفاده از حشره کش های مصنوعی، انسان ها بر آنها پیروز شدند. اما دوباره بعد از گذشت مدت زمانی، ساس ها مشکلات زمان خود را مهار کرده و به لطف پدیده ای به نام مقاومت در برابر آفت کش ها توانستند بازگردند. آنها به تدریج جمعیت خود را بازسازی و مناطقی را که از آنجا تبعید شده بودند، دوباره تسخیر کردند. هر گونه سم جدید دفع آفات، ناگزیر، قربانی همین روند می شود.
افزایش مسافرت انسان ها به سایر شهرها و کشورها نیز در بازگشت ساس و همچنین مشکلات روانی و اجتماعی مرتبط با آلودگی آنها، نقش داشته است. به عنوان مثال، اگر ساس ها به هتل لوکس شهر شما منتقل شوند، آیا صاحبان هتل مایل به قرار گرفتن یک ماشین کنترل ساس درست مقابل درب هتل خود خواهند بود؟ مسلماً نه!
سگ های آموزش دیده بوی ساس ها را می فهمند
هنگامی که صحبت از مبارزه با حشره ساس است، تشخیص، اولین قدم است. با توجه به اینکه این حشرات دارای میلیون ها سال تجربه در مخفی شدن از میزبان های خود هستند، بعضی اوقات می توان از سگ های مخصوص آموزش دیده استفاده کرد.
ساس ها یک ضعف دارند و آن عدم تحمل دمای بسیار بالا یا پایین است. شستن لباس و ملافه در بالاترین درجه حرارت ممکن و به دنبال آن، خشک کردن حداقل 30 دقیقه ای در گرمای زیاد، باعث ریشه کن کردن ساس ها می شود. همچنین می توانید لباس ها یا اشیاء دیگری را که به آلوده بودن آنها شک دارید منجمد کنید. روش های سنتی نیز وجود دارد: به عنوان مثال می توان از برگ های چسبنده برخی گیاهان برای به دام انداختن آنها استفاده کرد و گفته می شود که مواد پودری، آنها را دفع می کند. از این موارد می توانید در اطراف تختخواب یا صندلی ها جهت دفع این مزاحمان استفاده کنید؛ اما به یاد داشته باشید که ساس ها می توانند از سقف هم پایین بیفتند!
ترکیبی از تشخیص زودرس، بهداشت دقیق و کنترل مداوم پس از آن (برای جلوگیری از تغذیه ساس های باقی مانده در تختخواب و در نهایت مرگ آنها از گرسنگی) ضروری است. اما به یاد داشته باشید که ساس ها منحصر به فرد هستند؛ در صورت عدم وجود غذا یا در دمای پایین، ساس های بالغ می توانند وارد حالت کمون یا نهفتگی به نام "دیاپاز" شوند که به آنها امکان می دهد تا فردا منتظر میزبان جدیدی برای تغذیه مانده و به خواب روند.
در حالی که ساس ها توسط عنکبوت ها و هزارپایان شکار می شوند، هر نوع کنترل بیولوژیکی برای اجرای آن پیچیده خواهد بود. در واقع، علی رغم اثبات آنها بعنوان شکارچیان ساس ها، به نظر می رسد حشرات بیشتری در خانه شما برای مبارزه با حشره ساس شیوع پیدا کنند و مشکل دو چندان شود. بنابراین، بهترین روش برای خلاص شدن از ساس ها، استفاده از سم تضمینی ضد ساس می باشد که باعث ریشه کنی ساس ها و تخم آنها می شود.
آثار جرم باقی مانده در صحنه جنایت
بنابراین اگرچه ساس ها هم نشینان خوبی نیستند، راه هایی برای مقابله با آنها هم وجود دارد و حداقل در حال حاضر، بیماری های جدی را گسترش نمی دهند. اما این وضعیت می تواند تغییر کند و ارزش دارد که پیشرفت در کنترل این مهمانان ناخواسته را مد نظر قرار دهیم.
ولی یک حقیقت وجود دارد، اگرچه اندکی وحشتناک است؛ اینکه ساس می تواند مفید واقع شود؛ از آنجا که ماده ژنتیک انسانی می تواند تا 90 روز پس از وعده های غذایی خون حفظ شود، بازرسان پلیس به طور بالقوه می توانند از آنها در تحقیقات جنایی استفاده کنند. بدین ترتیب ساس ها می توانند به ایجاد شاخه جدیدی از علوم پلیس با عنوان "هماتوفاژی پزشکی قانونی" کمک کنند.
